Odkryj Tajemnice Planu Filmowego: Jak Powstaje Film?
Czy wiesz, co dzieje się za kulisami, gdy padnie słynne „Cisza na planie, kamera akcja”? W tym artykule Teresa Gałczyńska zabierze Cię w podróż na plan filmowy, gdzie odkryjesz sekrety pracy aktorów, reżysera i prawie całej ekipy filmowej. Życzę udanej lektury.
Czy grając epizod możesz poczuć się na planie filmowy jak gwiazda?
Wszystko zależy od produkcji, producenta i kultury osobistej reżysera. W 1997 r. grałam epizod – LEKARKĘ nad łóżkiem Ewy Talar, żony jednego z głównych bohaterów – Andrzeja Talara, w serialu „DOM”. To był odcinek (19) „Jestem dla ciebie niedzielą”. Zdjęcia kręciliśmy w Warszawie. Miałam do powiedzenia zaledwie dwie kwestie, ale to były moje początki, pierwszy serial, więc potwornie się denerwowałam. Dodatkowych emocji przysparzał fakt, że reżyserem był Jan Łomnicki – wielki twórca i scenarzysta polskiej kinematografii, który wyreżyserował takie perełki jak m.in. Pan Dodek, Ocalić miasto, Akcja pod Arsenałem, Rzeka kłamstwa, Modrzejewska i wiele innych.
Na plan filmowy przybyłam godzinę przed wyznaczonym czasem, ale było małe opóźnienie w harmonogramie pracy. Czekając na swoją scenę, z każdą, kolejną minutą czułam się coraz gorzej: miałam trudności z przełykaniem śliny, a suchość w gardle powodowała, iż nie byłam w stanie wykrztusić słowa. Strach całkowicie sparaliżował moją pamięć. Tak naprawdę to chyba nie wiedziałam — jak się nazywam, i co tu robię, nie mówiąc już o tych dwóch zdaniach, które za chwilę miałam wypowiedzieć. Totalna dziura w mózgu. Byłam przerażona, a jednocześnie miałam świadomość, że jeśli nad tym, natychmiast nie zapanuję, to będzie mój koniec! Poprosiłam o szklankę wody i wyszłam na zewnątrz budynku, gdzie kręcone były zdjęcia szpitala. Postanowiłam zmienić tok myślenia. Zaczęłam machinalnie przywoływać wizerunek swojej ulubionej, włoskiej aktorki Sofii Loren i powtarzać głośno: Jestem, jak Sofia, gram tu epizod, ale jestem gwiazdą. Jestem gwiazdą. Nagle z tego szaleństwa wyrwał mnie głos reżysera, który stał tuż za mną: Dzień dobry. Nazywam się Jan Łomnicki i jestem reżyserem tego serialu. Jesteśmy zaszczyceni, że wystąpi pani w naszym projekcie i bardzo przepraszam, że musiała pani czekać. Zapraszam na plan. Zamarłam. Poczułam się strasznie zawstydzona. Nie wiedziałam – czy słyszał wypowiadane przeze mnie słowa, ale zadziałało. W jednej sekundzie cały, wcześniejszy strach, wyobcowanie i paraliż – prysł, jak bańka mydlana. Uprzejmość tego cudownego człowieka sprawiła, że poczułam się potrzebna. Weszłam na plan, bez problemu powiedziałam tekst i zagrałam.
Tak powstawało arcydzieło polskiej kultury, epicki serial „DOM”, uznany po latach za kultowy. Jestem zaszczycona, że miałam w nim swój maleńki udział.
Od tamtej pory, gdy czułam najmniejszy niepokój na planie filmowym, przypominałam sobie to zdarzenie sprzed lat. Trema towarzyszy nawet najbardziej doświadczonym aktorom
Nieważne czy masz za sobą kilkadziesiąt lat pracy w zawodzie aktora, czy dopiero zaczynasz i stawiasz pierwsze kroki, uczucie napięcia przy wejściu na plan filmowy zawsze nam towarzyszy. Każda zastana przez nas po raz pierwszy rzeczywistość jest tym łatwiejsza do zaakceptowania, im lepiej jesteśmy na nią przygotowani.
Zasady, jakich należy przestrzegać na planie filmowym.
Absolutnie priorytetowe jest przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, zwłaszcza w przypadku scen akcji lub użycia rekwizytów takich jak np. broń. Nie wolno ich dla zabawy czy z ciekawości dotykać. Czasami wina leży też po stronie rekwizytora czy aktora, którzy nie do końca rzetelnie potraktowali swoje zadania podczas pracy.
W 2022 r. świat obiegły zdjęcia znanego aktora Aleca Baldwina, który ze skutkiem śmiertelnym postrzelił operatorkę zdjęć Halynę Hutchins i ranił reżysera Joela Souzę.
Trzeba być przygotowanym na długie godziny pracy lub oczekiwania na nią, możliwe zmiany w harmonogramie i elastyczność w dostosowywaniu się do różnych sytuacji. To prawdziwa zmora wszystkich aktorów drugoplanowych, epizodystów i statystów. Nie dotyczy to aktorów pierwszoplanowych, którzy przychodzą na swoje sceny, grają i wychodzą. To ich przywilej. Pozostali muszą czekać, wiec warto odpowiednio przygotować na godziny bezczynności: zabrać coś do czytania, mieć przy sobie telefon.
Nie opuszczaj planu filmowego
Ważne też: aby pod żadnym pozorem, bez pozwolenia kierownika planu, nie wychodzić do domu, po zakończeniu swoich scen!
W 1998 roku grałam w serialu „KLAN” – dziennikarkę magazynu „Panopticum” – Katarzynę Sochę. Rola była perspektywiczna, ale zakończyła się po jednym dniu zdjęciowym. Zdjęcia kręciliśmy na lotnisku Okęcie, gdzie witałam jednego z bohaterów — Stiepana Vujkovica, na temat którego przygotowywałam wywiad. Po nakręceniu swoich scen ubrałam się i wyszłam. Kierownik planu kazał mi zostać, reżyser życzył sobie, abym bez tekstu uczestniczyła w jeszcze jednej scenie, ale uznałam, że nie jestem statystką. Ten odcinek reżyserował sam producent serialu – Paweł Karpiński. Natychmiast usunął mnie i moją rolę z serialu. Musiałam czekać prawie 10 lat, aby wrócić do „Klanu”, w innej, dłuższej roli — szefowej zakładu pogrzebowego- Teresy Mędrzak. Prawdopodobnie nie pamiętano już o poprzednim zdarzeniu. Nauczka jednak okazała się skuteczna. Nigdy więcej nie pozwoliłam sobie na podobne zachowanie.
Bądź profesjonalny, nawet gdy grasz epizod lub statystujesz
Ważne jest również szanowanie pracy innych członków ekipy oraz bycie profesjonalnym we wszystkich kontaktach z innymi ludźmi. Nie należy zatem kręcić filmików na Tik- Tok”a, robić zdjęć na social media, krzyczeć, śpiewać i tańczyć – co o dziwo również się zdarza. Na planie filmowym obowiązuje cisza i skupienie! Profesjonalny aktor nie opowiada dowcipów koledze, który za chwilę ma zagrać dramatyczną scenę. Pamiętajmy, że my wpadamy na plan okazjonalnie, a ekipa filmowa pracuje miesiącami i mają prawo czuć się zmęczeni.
Wreszcie, trzeba pamiętać o przestrzeganiu zasad dotyczących tajemnicy zawodowej i nieudostępnianiu informacji o produkcji filmowej, które są poufne. Nie wszyscy czytają dokładnie to — co podpisują, a taka klauzula zawsze jest zawarta w umowie. Nie bagatelizujmy tego, bo produkcja może nałożyć na nas karę finansową i to niemałą.
Na plan filmowy należy ubrać się odpowiednio. Co to znaczy?
Ubieramy się tak, jak do pracy, nie na bal, czyli bez szpilek, bo jak przyjdzie nam czekać godzinami, a nie zawsze można gdzieś usiąść, nasze nogi mogą tego nie wytrzymać. W większości przypadków (mówię — większości, ponieważ ja w dziewięćdziesięciu procentach, w serialach, w których grałam używałam swojej, prywatnej garderoby) zakładamy rzeczy przygotowane dla nas przez kostiumologa. Może się jednak zdarzyć, że tzw. kostium nakładamy na prywatny strój i ulegnie zniszczeniu.
W roku 1983 tuż po uzyskaniu dyplomu aktorskiego otrzymałam propozycję zagrania epizodycznej roli — Sanitariuszki, w filmie fabularnym „Pastorale Heroica”. Byłam bardzo podekscytowana. Tym bardziej, gdy dowiedziałam się, że pod dom przyjedzie po mnie taksówka. Chciałam zrobić dobre wrażenie, więc założyłam swój najlepszy, biały sweter. Scena, w której grałam, kręcona była w plenerze, jesienią, w scenografii krajobrazu po bitwie. Ubrano mnie więc w gumiaki trzy numery za duże, biały kitel lekarski i przed samą sceną oblano wiadrem sztucznej krwi. Nikt nie pytał — co mam pod fartuchem. Krew przesiąkła do samego ciała, również przez mój biały sweter. Niestety nie udało się go już uratować ani uprać.
Generalnie panie od kostiumów dbają o to, aby nie zniszczyć prywatnego ubrania aktora, ale w latach 80tych i przy tak wielkiej scenie z udziałem kilkudziesięciu statystów, aktorów i epizodystów – nikt wtedy o tym nie myślał.
Zdarza się również, że garderoba nie zadba o tzw. ocieplacze, a sceny kręcone są zimą, w plenerze. Po takim dniu zdjęciowym jedna z moich koleżanek trafiła do szpitala z ostrym zapaleniem płuc.
Warto, więc przyjrzeć się scenie, w której przyjdzie nam zagrać.
Do kogo zwrócić się, jeśli potrzebujesz pomocy?
Aktualnie agencje aktorskie specjalizują się w branży zawężając swoje pole działania. Część z nich zatrudnia głównie statystów i epizodystów, część wyłącznie aktorów. Jeśli jesteś aktorem zawodowym – to odpowiednikiem dla ciebie – jest kierownik planu. Chcesz poprosić o cokolwiek np. źle się poczułeś/aś, potrzebujesz lekarstwo, lub zdarzył się wypadek – musisz wcześniej wyjść itd. – zwracasz się do niego. To on jest odpowiedzialny, aby cały, wcześniej zaplanowany harmonogram pracy przebiegał bez zakłóceń. Kierownik planu odpowiada bezpośrednio przed kierownikiem produkcji. Ale zdarza się też, że niektóre obowiązki kierownika przejmuje tzw. opiekun planu. Do jego obowiązków należy: dopilnowanie przybycia aktora, statysty, epizodysty, o wskazanej porze na plan filmowy. To on opiekuje się nami, kieruje nas do garderoby, pomieszczenia ewentualnego odpoczynku, miejsca, gdzie możemy zjeść posiłek, zrobić sobie coś do picia. On również równie powtarza z nami tekst i sprawdza, czy umiemy go na pamięć.
Na koniec- jaka jest definicja planu filmowego?
Jak podaje Wikipedia, mianem plan filmowy określamy zarówno zdjęcia do filmu fabularnego takiego jak: dramat obyczajowy, melodramat, film sensacyjny, western, horror, komedię, since fiction oraz musical, ale i serial. Innymi słowy, serial — to również forma filmowa. Forma, w ramach której tzw. utwór kinowy (z ang. series – cykl) wyświetlany jest w postaci odcinkowej. I to by było na tyle.
Teresa Gałczyńska — to aktorka i dziennikarka. Jako Aktorka — pracowała w teatrach: Komedia, Buffo, Syrena. Zagrała w kilkudziesięciu serialach m.in.: Dom, Tulipan, Na dobre i na złe, Klan. Od 2018 grała — ciotkę Jadwigę — jedną z głównych ról w serialu Rodzinny Interes - będąc jedną z najbardziej ulubionych bohaterek.
Jako DZIENNIKARKA- (ukończyła UW-Wydział Dziennikarstwa, gdzie otworzyła przewód doktorski)była redaktor naczelną miesięcznika COLLECTION, za którego stworzenie otrzymała medal i nagrodę Wacława Niżyńskiego. Przez 20 lat pisywała do niemal wszystkich, polskich tytułów prasowych m.in.: FILM, TWÓJ STYL, TELETYDZIEŃ, ŻYCIE NA GORĄCO, ŚWIAT SERIALI ect..
